Opuściliśmy rozgrzane i duszne lotnisko w Manaus, kierując się samolotem na południe, do Curitiby – najbardziej „europejskiego” miasta jakie odwiedziliśmy. Wystarczy powiedzieć, że tutejsi kierowcy honorują sygnalizację świetlną i nawet zatrzymują się na czerwonym świetle, co jest rzadkością w Brazylii. Z okna samolotu podziwialiśmy widok Amazonki, wijącej się pośród dżungli. Po horyzont rozciągał się zielony, niekończący się dywan, czasami tylko poprzecinany rzekami.

Z Curitiby pojechaliśmy pociągiem do historycznego miasta Morretes malowniczo położonego u podnóża Serra do Mar. Specjalna linia kolejowa Estrada de Ferro Curitiba – Paranagua zbiega ku przybrzeżnej nizinie po stromym górskim zboczu przez park Morumbi, od 1885 łącząc roku Curitibę (900 m n.p.m.) z portem Paranagua u wybrzeża Atlantyku. W całej Brazylii nie ma ponoć piękniejszej trasy. Do tej pory zachowało się kilka oryginalnych elementów konstrukcji z XIX w.. Wielką atrakcją jest przejazd na krawędzi gór przez środek lasu tropikalnego, gdzie przez okna można obserwować pospolite w tym regionie, namnożone jak chwasty, rosnące na konarach drzew rośliny bromeliowate.

Po dojechaniu do stacji docelowej udaliśmy się na spacer po przepięknym kolonialnym miasteczku  Morretes. Dobrze zachowały się tam piękne, historyczne budowle kolonialne. Ale nie dla nich tam wróciłem. Chciałem ponownie ujrzeć bardzo intrygujące drzewo, rosnące na głównym placu miasta.

Tajemnicze drzewo

Prawdopodobnie jest to akacja – bardzo niezwyczajna. Nie wiem czy tą niezwykłość zawdzięcza naturze czy rękom człowieka. Prawdopodobnie drzewo zostało w naturalny sposób zdominowane przez nasiewające się epifity. Na obumarłych konarach przestrzeń życiową znalazły dla siebie wszelkie rośliny bromeliowate: Achmea, Puya, Tillandsia, Bilbergia, Cryptanthus, Vriesea, Neoregelia, Guzmania. Na tym samym drzewie egzystują paprocie, rhipsalisy, aeschynanthusy, storczyki (niestety w listopadzie nie była to pora ich kwitnienia). Tłem dla nich jest kora i mchy w różnych odcieniach szarości i zieleni. Prawdopodobne jest również, że to ręka ogrodnika stworzyła tak niesamowitą kompozycję, w której drzewo stało się podłożem dla tak bogatej kolekcji epifitów.

Zdecydowaną większość roślin, które rosną w koronie tajemniczej akacji stanowią  porośla – rośliny rosnące na innych roślinach, lecz wykorzystujące je tylko jako podpory, zaś odżywiające się samodzielnie. Epifity są bardzo częste na obszarach tropikalnych, gdzie taki tryb życia umożliwia im lepszy dostęp do światła. Wiele epifitów spotyka się wśród paproci, storczykowatych, ananasowatych. Epifity wykształciły szereg specyficznych przystosowań do nadziemnego trybu życia jak np. korzenie powietrzne chłonące wilgoć z atmosfery i bulwiasto zgrubiałe łodygi magazynujące wodę u storczykowatych. W Polsce do epifitów zaliczyć można np. mchy czy porosty, porastające pnie i gałęzie drzew.

Będąc po raz kolejny w Morretes wciąż nie rozwiązałem zagadki. Może następnym razem ktoś odpowie mi na nurtujące pytanie: kto stworzył tą kompozycję człowiek czy natura? A Wy jak myślicie?”

Bromelie – rośliny jednoliścienne, w rodzinie ok. 2100 gatunków, które zamieszkują tropikalną i subtropikalną strefę Ameryki. Są to przeważnie trwałe rośliny zielne (byliny), często epifity (rosnące na drzewach i na skałach), ale są i gatunki naziemne, rzadziej niewielkie drzewka (z pióropuszem szczytowych liści). Tworzą rozety, większość nie ma pnia, ale mogą być półzdrewniałymi roślinami z wydłużonym pniem. Gatunki epifityczne często mają korzenie silnie zredukowane – służą tylko jako organy czepne.

Woda u bromelii jest pobierana przez liście. Liście są równowąskie, często sztywne i kłujące, mają na ogół pochwiastą nasadę, przylegającą ściśle jedna do drugiej, co powoduje, że tworzą bardzo szczelne zbiorniki na wod(lejek). W wodzie tej rozpuszczają się różne substancje tworzące roztwór, którym rośliny się odżywiają – mają specjalne łuski i włoski tarczowate, pobierające wodę. Kwiaty są zebrane w gęste kwiatostany (kłosy, grona, główki), przeważnie są obupłciowe i najczęściej promieniste.

Często mają barwne liście kwiatostanowe. Kwiaty u wielu gatunków są zapylane przez ptaki (kolibry), a niektóre przez motyle. Na ogół po przekwitnięciu rośliny zamierają, tworząc odrosty. Owoce to najczęściej torebki lub jagody.

Arukaria tak mocno wkomponowała się w krajobraz regionu, że jej gałązkę wraz z gałązką krzewu erva mate umieszczono na fladze i godle stanu Parana.
Araukaria brazylijska (Araucaria angustifolia) po portugalsku znana jako pinheiro do paraná – kategoria drzewa iglastego spośród rodzaju arakuria należącego do rodziny araukariowate.

To rodzina bardzo starych roślin iglastych. W czasach dinozaurów występowały prawie na całej kuli ziemskiej, wraz z ich wyginięciem, araukariowate zniknęły z półkuli północnej. Największą różnorodność gatunków spotykamy w rejonie Nowej Kaledonii i w Ameryce Południowej. Są roślinami wieczniezielonymi, najczęściej jednopiennymi, z regularnie ułożonymi gałęziami bocznymi. W swoich miejscach występowania są ważnym źródłem wysokogatunkowego drewna. Na północnej półkuli coraz częściej spotykane jako drzewa ozdobne.

Rodzaj jest powszechnie kojarzony z jednym z jego przedstawicieli – araukarią chilijską (Araukaria araucana). Osobliwość tego gatunku polega na pokryciu pnia i gałęzi kłującymi, ciemnozielonymi łuskami tak gęsto, że zwierzęta nie są w stanie się na niego wdrapać. Dlatego w języku angielskim nazywa się je „małpią łamigłówką” (ang. Monkey-puzzle).

Nazwa rodzaju pochodzi od Indian Araukan, rdzennych mieszkańców Chile, których tereny porastały igławy. Szyszki tych drzew skrywają nasiona podobne do migdałów, będące kiedyś głównym składnikiem diety tamtejszych Indian.

Araukaria brazylijska występuje w południowej części Brazylii, rośnie w niewysokich łańcuchach górskich, których wielkość waha się od 500 do 1800 metrów. Wiecznie zielone drzewo osiągające do 40 metrów wysokości ze średnicą pnia dochodzącą do 1 metra. Liście cienkie, trójkątne, długości 3-6 centymetrów, szerokości 5-10 mm u podstawy z kującymi końcówkami. Co 10-15 lat wyrastają nowe liście, które porastają całe drzewo z wyjątkiem pnia i starych gałęzi.

Nasiona, podobne do dużych nasion szyszek, są uprawiane dość powszechnie w Brazylii. Nasiona nazywane pinhão są popularne jako zimowa przekąska. W Lages każdej zimy odbywa się popularny targ pinhão, gdzie można skosztować gotowanych nasion i grzanego wina.

Igławę wyniosłą (Araucaria heterophylla) często spotykamy w naszych mieszkaniach jako roślinę doniczkową.

Wkrótce artykuł o lasach zwrotnikowych w okolicy wodospadów Iguaçu, na pograniczu Brazylii, Argentyny i Paragwaju.

Autor: Andrzej Dąbrowski
konsultant w biznesie florystycznym , www.florand.com.pl

W przypadku wykorzystania tekstów oraz fotografii uprzejmie proszę o podanie źródła – GRUPA FLORYSTYCZNA FLORAND oraz o przesłanie informacji oraz linku do strony na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.”>a.dabrowski@florand.com.pl.